Woonwagenbewoners schreeuwen om erkenning
De woonwagenbewoners zijn in Vlaanderen vrij onbekend bij het grote publiek. In tegenstelling tot wat veel mensen denken, gaat het hier niet over Roma. De cultuur bestaat uit drie subgroepen die al generaties lang deel uitmaken van de Vlaamse samenleving: de Voyageurs, de Roms en de Manoesjen.
- De Voyageurs zijn oorspronkelijk Belgen. Ze stammen af van de bevolking die in de 19e en 20e eeuw rondtrok in onze contreien. Ze verdienden toen de kost met ambachtelijke activiteiten zoals deur-aan-deurverkoop en messenslijpen. De Voyageurs spreken een mix van Nederlands en Bargoens (dieventaal, een term voor de geheimtaal die daklozen, landlopers en rondtrekkende handelaren gebruikten in het begin van de 20e eeuw nvdr).
- In het begin van de 20e eeuw trokken de Roms vanuit Oost-Europa naar de Lage Landen. Ze zijn de groep die nog het meest rondtrekt. De Roms houden sterk vast aan hun traditionele levenswijze en spreken Romanés.
- De derde subgroep, de Manoejsen, leven al het langst in België. Sinds de 15e eeuw maken ze deel uit van onze samenleving. Hun oorsprong ligt hoogstwaarschijnlijk in India. Manoesjen spreken Nederlands en Manoesj.
De meeste woonwagenbewoners werken op zelfstandige basis, bijvoorbeeld als vrachtwagenchauffeur of schoonheidsspecialist. Ze hebben weinig of geen eigen bezittingen. Het belangrijkste bezit is een woonwagen en een auto. Een ander groot deel van de woonwagenbewoners leeft van een vervangingsinkomen of leefloon, omdat ze er vaak niet in slagen een diploma te behalen.
(Lees voort onder de foto.)
Zoektocht naar vrijheid
De drie gemeenschappen leven niet samen, omdat ze elk andere normen, waarden en gebruiken hanteren. Een ding hebben ze echter gemeen: de drie samenlevingen maken dag na dag heel bewust de keuze om mobiel te wonen.
De drang om in vrijheid te kunnen leven, wat voor de woonwagenbewoners enorm belangrijk is, wordt steeds meer onderdrukt. In veel steden lijken de mensen met nomadische levensstijl niet welkom. Sinds 16 jaar dekt de overheid voor 100 procent de aanleg van woonwagenterreinen, maar de stadsbesturen lijken de woongelegenheden meer en meer te weren.
Steeds meer woonwagenbewoners trekken weer rond, omdat ze geen plek hebben om hun wagens op te stellen. Dat veroorzaakt grote problemen: de kinderen kunnen niet naar school en gezondheidszorg is niet altijd even toegankelijk, aldus het Minderhedenforum. Momenteel zouden er ongeveer 100 gezinnen op de dool zijn, en het ziet er naar uit dat het er alleen maar meer worden als er niets verandert.
De werkgroep "Behoud de woonwagencultuur in België" en het Minderhedenforum pleiten in hun aanvraag voor een volledige erkenning van de woonwagencultuur. De organisaties zijn ervan overtuigd dat op die manier het imago van de woonwagencultuur bij het grote publiek langzaam maar zeker zal verbeteren.
De drie woonwagengemeenschappen slaan de handen in elkaar om hun cultuur en erfgoed te vrijwaren. Ze willen graag samenwerken met iedereen die waarde hecht aan hun levensstijl om hun doel te bereiken.
Gemeenschap bekendmaken bij het grote publiek
Anneke Verschaeve werkt voor Pivokio, een team van onafhankelijke video producers. Ze maakte een filmpje over de woonwagenbewoners in Vlaanderen. Door het zo veel mogelijk te verspreiden, willen Anneke en het Minderhedenforum de gemeenschap bekender maken bij het grote publiek en de woonwagencultuur steunen. In het filmpje stellen zowel de Voyageurs, als de Roms en de Manoesjen hun levensstijl voor en uiten ze hun bezorgdheid over de toekomst. Bekijk het filmpje.
De woonwagencultuur in cijfers
- In 2011 woonden er 967 gezinnen op de bekende residentiële terreinen. Dat maakte toen een totaal van ongeveer 2.600 personen, waarvan ongeveer 1.700 Voyageurs, 700 Roms en 200 Manoesjen.
- In 2001 erkende de Vlaamse Overheid de woonwagen als officiële woonvorm. Ze namen hierbij ook het engagement om te voorzien in voldoende standplaatsen voor woonwagens. Vlaamse Overheid voorziet een subsidie van 100% van de aankoop en inrichting van een woonwagenterrein voor lokale besturen, OCMW's en sociale huisvestingsmaatschappijen.
- België werd in 2012 veroordeeld door het Europees Hof voor de Rechten van de Mens voor het slecht opvangen van woonwagenbewoners.
- Het Minderhedenforum schat dat er ongeveer tussen de 5.000 en 10.000 woonwagenbewoners noodgedwongen in huizen of op campings wonen, door het gebrek aan officiële woonterreinen. In 2014 waren er 31 erkende residentiële terreinen in Vlaanderen met een totaal van 486 standplaatsen. Er zou een tekort zijn van ongeveer 250 standplaatsen in elke Vlaamse provincie.
Bronnen: Minderhedenforum, werkgroep "Behoud de woonwagencultuur in België", LECA.
